Nhãn thường bị sâu bệnh ở thời kỳ ra hoa đậu quả non (nấm bệnh phát triển, gây rụng hoa, thối hoa, khó đậu quả), ở các thời kỳ tiếp theo thời điểm chuyển mùa thường có mưa rào, mưa axít, nhãn tiếp tục trải qua thời kỳ rụng quả sinh lý hàng loạt, tỷ lệ rụng quả rất cao, thời kỳ già chín nhãn thường bị nứt quả, làm giảm năng suất và chất lượng quả. Vì vậy kỹ thuật chăm sóc cây nhãn thời kỳ ra hoa đậu quả, phát triển quả nhằm hạn chế hiện tượng rụng quả sinh lý, cho chất lượng và sản lượng quả tốt nhất.Nguyên nhân gây nên hiện tượng rụng Hoa - Quả sinh lý trên cây nhãn, vỏ quả nhãn bị nám đen và hiện tượng nứt quả
1-Nguyên nhân gây nên hiện tượng rụng quả sinh lý trên cây nhãn
Do đặc tính sinh lý của cây trong thời kỳ ra hoa đậu quả thông thường khi cây vừa tắt hoa, quả non hình thành, lúc này cây cần lượng dinh dưỡng cân đối và đầy đủ để nuôi quả non. Thời kỳ này cây thường có xu hướng tự bảo vệ, giữ sức sinh trưởng của cây bằng cách rụng bớt một phần quả non trên cây. Hiện tượng này gọi chung là rụng quả sinh lý trên vải, nhãn.
Nguyên nhân thứ nhất: Do mất cân bằng dinh dưỡng, sốc dinh dưỡng
Thời kỳ ra hoa đậu quả nếu cây thiếu hụt hoặc thừa dinh dưỡng (mất cân bằng dinh dưỡng giữa các yếu tố trung-đa-vi lượng) cây rất dễ đẩy quả tạo nên hiện tượng rụng quả hàng loạt. Nếu có bổ sung dinh dưỡng thì phải làm trước đó tức là bón qua lá kết hợp qua gốc cách đó khoảng 20-30 ngày (thời kỳ trước khi ra hoa, nở hoa), thời kỳ cây vừa tắt hoa, hình thành quả non không nên phun phân bón qua lá (đặc biệt là phân bón lá chứa đạm), cây thường bị sốc dinh dưỡng sẽ dẫn đến rụng quả non. Trong các yếu tố dinh dưỡng cần chú ý cân đối các hàm lượng NPK, các nguyên tố trung lượng Ca, Mg đặc biệt là Ca - do canxi được xem là chất keo xi măng kết dính các tế bào với nhau đặc biệt nếu đủ canxi cho cây thời kỳ này sẽ làm tăng tính liên kết phần tầng rời cuống quả, giúp hạn chế hiện tượng rụng quả non (cơ bản Canxi sẽ làm dai cuống quả).
Tuy nhiên thưc tế cho thấy đa số bà con sử dụng các dạng Canxi, Mg, Zn ở dạng ion (dạng muối 2+: Ca2+, Mg2+, Zn2+ ). Các dạng này thường bị kết tủa ở dạng không tan ngay trên bề mặt lá hoặc rễ do đó cây rất khó hấp thu gây nên thiếu hụt dinh dưỡng cục bộ. Chẳng hạn, khi vừa rụng hết cánh hoa cây rất cần lượng canxi bổ sung, giúp tầng rời bền vững hơn(ức chế hình thành tầng rời cuống), cuống dai hơn, nếu sử dụng dạng Ca2+ phun qua lá thường xảy ra hiện tượng Ca2+ chuyển thành dạng CaCO3 một dạng muối kết tủa không tan (ngay tại bề mặt lá) cây không thể hấp thu được. Trong không khí luôn tồn tại hơi ẩm và khí CO2, chúng sẽ kết hợp với nhau tạo thành một acid yếu H2CO3. Chính H2CO3 lại bị phân ly thành H+ và CO32-.
Hiện tượng này sẽ tạo ra hệ quả: một là vỏ quả non và cuống quả bị acid hóa (tương tự như mưa acid) làm cho quả non bị rụng. Hai là chính CO32- sẽ kết hợp với Ca2+làm cho cây thiếu hụt canxi mặc dù bà con phân phun, vẫn bổ sung Canxi cho cây nhưng việc làm này hầu như không tạo nên hiệu quả do Canxi đã bị kết tủa ngay trên bề mặt lá.
Vậy làm thế nào để bổ sung Canxi cho cây, làm dai cuống, hạn chế rụng quả non. Giải pháp tối ưu, hiệu quả ở đây là bà con nên bổ sung dạng Canxi nano phun xen kẽ với dạng Nano Canxi cacbonate. Hai dạng này sẽ bổ sung trực tiếp hàm lượng thiếu của cây, giúp cuống dai hơn đồng thời Nano Canxicacbonate còn giúp cho quả non chống được hiện tượng bị acid hóa(do mưa axít). Nano Canxi cacbonate có kích thước vô cùng nhỏ (kích thước 20-30nm) chúng có khả năng bám dính trên các kẽ lá, tại bề mặt lá chúng sẽ trung hòa hàm lượng axít đồng thời giải phóng khí CO2 (là nguyên liệu của quá trình quang hợp, nâng cao hiệu suất quang hợp) và giải phóng cả Ca+2 cung cấp, bổ sung dinh dưỡng canxi cho cây, qua đó làm tăng tính bền vững của tế bào phần tầng rời, chống rụng quả non, thúc quả phát triển đồng đều.Như vậy có thể nói Nano canxi giúp cây tăng cường quá trình trao đổi chất, chống rụng quả sinh lý. Nano canxi cacbonat chống mưa axít, thúc quả lớn nhanh, tăng mẫu mã vỏ quả, hạn chế nứt quả ở giai đoạn cuối.
Lưu ý: Vào thời điểm cuối tháng 4 – tháng 5 hàng năm các tỉnh phía bắc thường có những cơn mưa rào đầu mùa, trong nước mưa có hàm lượng axít nhất định điều này làm cho quả non rụng hàng loạt (cộng thêm cây thiếu canxi khiến cho tình trạng rụng qua non xảy ra mạnh hơn và khó kiểm soát) nếu không có biện pháp kỹ thuật tác động kịp thời thì hầu như những chùm nhãn bị rụng chỉ còn trơ cuống. Hơn nữa ngay cả khi hiện tượng rụng quả được kiểm soát nếu không có phương pháp bổ sung canxi và các nhóm dinh dưỡng vi lượng thiết yếu kịp thời thì giai đoạn sau nhãn thường bị nứt quả, đen vỏ quả. Để đạt hiệu quả tối ưu nên sử dụng kết hợp nano canxi, nano canxi cacbonat với các chế phẩm phân bón qua lá vi lượng (cân đối, đầy đủ, đúng kỹ thuật).
Sau mưa nhãn thường bị rụng quả hàng loạt, vỏ quả bị nám đen, hoặc chuyển màu gỉ sắt. Hiện tượng rụng quả hàng loạt trên cây nhãn thường xảy ra phổ biến nguyên nhân do nấm bệnh phát triển mạnh và mưa acid, thiếu Canxi làm tầng rời cuống hình thành gây nên tình trạng rụng quả hàng loạt.
Nguyên nhân thứ hai: do sâu bệnh hại hoa, quả non gây rụng quả (nấm khuẩn gây bệnh và sâu hại: Bệnh sương mai, thán thư, đốm lá vi khuẩn; nhện, sâu tơ..).Thời kỳ ra hoa đậu quả cây rất mẫn cảm với sâu bệnh hại hoa, quả non (nấm khuẩn gây hại hoa làm thối nhũn hoa, suy giảm sức sống của hạt phấn; sâu cắn cuống làm rụng hoa, quả non..). Vì vậy việc phòng trị sâu bệnh cần phải chủ động và làm trước khi hoa nở rộ mới đạt hiệu quả cao (ngay từ khi sâu bệnh mới phát sinh, phát triển), thời kỳ ra hoa rộ và đậu quả non cần hạn chế phun các loại thuốc BVTV như thuốc trừ sâu, thuốc trừ nhện,…vì vậy muốn phòng trị sâu bệnh hiệu quả bà con nên làm trước thời kỳ hoa nở rộ, đậu quả non. Khi quả đạt đến độ ổn định tiếp tục phun thuốc BVTV để phòng trị sâu bệnh.
Hầu hết các loại thuốc BVTV rất độc hại và nếu phun không đúng hướng dẫn sẽ làm hỏng hoa và quả non. Như vậy để hiệu quả phòng trị bệnh cao bà con nên chọn những loại thuốc và chế phẩm an toàn, khuyến cao đưa ra ở đây là chế phẩm nano bạc đồng plus kết hợp với nano đồng oxyclorua. Hai dòng chế phẩm này khi kết hợp với nhau chúng sẽ tạo ra một loại thuốc vừa trị được nấm, vi khuẩn gây bệnh vừa ức chế được virus gây bệnh. Có thể nói đây là loại chế phẩm toàn diện trong việc phòng và trị bệnh trên các nhóm cây ăn quả thời kỳ ra hoa đậu quả.
Chế phẩm Nano bạc đồng plus và Nano Oxyclorua đồng không độc hại, khi sử dụng không phải bảo hộ lao động, không cần cách ly do chúng là các dòng sản phẩm tuyệt đối an toàn đặc biệt nano bạc đồng và Nano Oxyclorua đồng khi phun qua lá hoặc tưới gốc không gây ra các phản ứng phụ như: không làm cháy lá, xoăn lá, không gây rụng quả non như các loại thuốc BVTV hóa học, chúng diệt vi khuẩn và nấm gây bệnh theo một cơ chế đặc biệt mà thuốc BVTV không có được, đặc biệt hơn nữa là Nano bạc đồng và nano đồng Oxyclorua không gây ra hiện tượng kháng thuốc, có thể sử dụng liên tiếp qua nhiều vụ mà không phải thay thuốc.
Lưu ý chung chăm sóc thời kỳ ra hoa đậu quả: Thời kỳ cây ra hoa, hoa nở rộ thường bị nhiễm sâu bệnh ở tỷ lệ cao do phấn hoa và nhụy hoa giàu dưỡng chất, nếu gặp mưa ẩm thì khả năng phát triển sâu bệnh rất nặng, khó kiểm soát. Do đó bà con cần chủ động phun phòng là chính. Ngoài ra cần lưu ý thời kỳ hoa nở rộ - đậu quả non bà con cần lưu ý ong và côn trùng thường kéo đến hút mật (là điều kiện thuận lợi để hoa thụ phấn - đậu quả), thời kỳ này lượng hạt phấn rơi ra xung quanh chùm hoa rất nhiều và chúng thường rơi trên các cành lộc, lá của chùm (phía dưới hoặc các cành bên cạnh). Các hạt phấn và nhụy cái thường rất giàu axít amin, có cả chất dạng nhờn bám dính trên bề mặt lá, sau 1-2 ngày các chất dinh dưỡng này bị các nhóm nấm bệnh (nấm muội đen, rệp sáp...) kéo đến và phát triển mạnh tạo thành một lớp nấm mốc màu đen, đen nâu do đó bà con cần có biện pháp xử lý để bộ lá nhãn sạch hơn và hơn nữa bệnh sẽ không bị lây nhiễm sang chùm quả non sau này(dùng nano bạc đồng phun qua lá sau khi tắt hoa). Trong nhiều trường hợp bà con nhầm lẫn hiện tượng trên với rệp sáp, rệp muội và phun thuốc trừ rệp, thời kỳ quả non các thuốc trừ nhện, trừ rệp nếu phun quá liều lượng có thể gây rụng quả, ngộ độc cây.
Nguyên nhân thứ ba: Do thiếu ẩm hoặc quá thừa ẩm (cần phải duy trì đủ ẩm cho cây, độ ẩm thường xuyên để cây phát triển tốt, bộ rễ hấp thu dinh dưỡng hiệu quả vào khoảng 70-75%).Thời kỳ ra hoa rộ, đậu quả non và phát triển quả cần cung cấp đủ ẩm cho cây, nếu thiếu ẩm cây sẽ hình thành tầng rời gây nên hiện tượng rụng quả sinh lý hàng loạt. Hầu như đối với tất cả các loại cây trồng trong thời kỳ ra hoa đậu quả cây đều cần độ ẩm. Cây được cung cấp đủ ẩm sẽ thúc đẩy quá trình thụ phấn, thụ tinh, quá trình nuôi quả non, giảm stress cho cây.
Độ ẩm đất nên duy trì khoảng 70-75%. Thông thường thời kỳ ra hoa đậu quả cây cần độ ẩm cao nhất (80%), thời kỳ này nếu thiếu hoặc thừa ẩm sẽ giảm tỷ lệ đậu quả, tăng khả năng rụng hoa và quả non. Thời kỳ cánh hoa rụng (tắt hoa), phát triển quả non (tháng 4-6) độ ẩm cung cấp và duy trì cho cây giảm dần (65-75%). Nếu độ ẩm đất quá thấp khiến cho dinh dưỡng hấp thu qua rễ nuôi các bộ phận trên mặt đất bị giảm sút, lá mỏng vàng không đều, quả non bị rụng. Tuy nhiên nếu thừa ẩm hoặc độ ẩm bão hòa liên tục trong thời kỳ này cũng sẽ gây nên hiện tượng rụng quả sinh lý liên tục, ở một số cây có múi còn gây ra hiện tượng rụng các lá già. Do đó bà con cần thăm vườn liên tục, định kỳ để có các giải pháp tưới tiêu cho phù hợp với từng thời kỳ phát triển của cây (khi độ ẩm bão hòa, đất kém thoát nước sau mưa thường gây ra hiện tượng đất bị thiếu oxi cục bộ, khiến cho bộ rễ bị nghẹt sinh lý, thối rễ...).
Nguyên nhân thứ tư: Do chăm sóc dinh dưỡng không cân đối, gặp điều kiện bất lợi về thời tiết và sâu bệnh vào đúng thời kỳ cây phân hóa mầm hoa điều này tạo ra hệ quả: hoa dị hình nhiều, tỷ lệ hoa đơn tính/lưỡng tính không phù hợp. Thực tế cho thấy hoa dị hình là hoa bất thường không có vai trò sinh lý, những hoa này không bao giờ đậu quả. Hoa lưỡng tính cho tỷ lệ thụ phấn cao tuy nhiên dễ bị rụng hơn so với hoa đơn tính (hoa đơn tính thường khó thụ phấn hơn so với hoa lưỡng tính). Do đó trong chăm sóc dinh dưỡng cần bổ sung cân đối đầy đủ cho cây. Tỷ lệ hoa đơn tính khoảng 50-65%, hoa lưỡng tính khoảng 30-35% là phù hợp, cân đối, tạo điều kiện cho năng suất quả sau này.
Nguyên nhân thứ năm: Do phun thuốc trừ sâu và trừ bệnh không đúng kỹ thuật, phun quá sớm khi hoa vừa tắt cũng có thể gây nên hiện tượng ngộ độc thuốc, cháy quả non...do đó bà con cần chọn lọc các nhóm thuốc không độc hại phun thời kỳ đậu quả non (vừa đảm bảo cây không bị ngộ độc thuốc, không gây ô nhiễm môi trường, không tồn dư các chất độc hại trên quả sau thu hoạch).
Quy trình ứng dụng công nghệ nano trong quá trình chăm sóc cây nhãn:
+ Thời kỳ phát triển mầm hoa, trước khi hoa nở rộ từ 7-10 ngày: Dùng 50ml chế phẩm nano bạc đồng plus kết hợp với 30-40ml chế phẩm nano AKH super plus pha với bình 15-20 lít nước phun đều 2 mặt lá. Tác dụng: Thúc đẩy chùm hoa phát triển hoàn thiện, tăng tỷ lệ thụ phấn, tiêu diệt mầm bệnh, phòng bệnh chủ động.
+ Thời kỳ ra hoa rộ, đậu quả non, rụng cánh hoa: Dùng 50ml chế phẩm nano bạc đồng plus kết hợp với 40-50ml chế phẩm nano canxi super pha với bình 20-25lít nước phun đều tán lá, phun 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày. Tác dụng: tăng tỷ lệ đậu quả, chống rụng quả, phòng trị bệnh tổng hợp hại quả non.
+ Thời kỳ nuôi dưỡng quả, quả phát triển ổn định: Dùng 30ml chế phẩm nano bạc đồng plus kết hợp 30ml chế phẩm nano đồng oxyclorua kết hợp 30ml chế phẩm nano AKH super plus pha với bình 20 lít nước phun đều tán lá, phun 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7 - 10 ngày. Tác dụng: Bổ sung dinh dưỡng qua lá, nuôi dưỡng quả, chống rụng quả. Trường hợp có mưa acid bà con nên sử dụng thêm chế phẩm nano canxi super (40ml/bình 20 lít nước).
+ Chống đen nám quả, phòng trị bệnh tổng hợp (thời điểm quả chuẩn bị vào đường): Dùng 40-50ml chế phẩm nano canxi super kết hợp 50ml nano đồng oxyclorua pha với bình 20-25 lít nước phun tán lá, chùm quả. Phun 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày.
2-Nguyên nhân gây nên hiện tượng vỏ quả nhãn bị đen, nám quả, giảm chất lượng quả, kém mã, nứt quả ở giai đoạn cuối (già chín).
+ Do mưa acid: mưa acid phá hủy tế bào vỏ quả gây đen quả. Mưa acid kết hợp với thiếu canxi gây nên tình trạng rụng quả hàng loạt (thời kỳ phát triển quả).
+ Do nấm bệnh xâm nhiễm(thán thư), gây nên tính trạng đen nám quả
+ Do phun thuốc trừ sâu bệnh quá liều lượng, gây cháy nám quả.Do đó thời kỳ phát triển quả bà con nên sử dụng các chế phẩm nano canxi super, nano bạc đồng plus, nano đồng oxyclorua, nano AKH super plus phun định kỳ qua lá với mục tiêu: Phòng trị bệnh chủ động, chống rụng quả, ức chế hình thành tầng rời cuống, chống đen nám quả.../.
Đào Thu Thảo - Trạm KN các quận Ven Đô (Theo nguồn Internet)
