Tuy nhiên, cây ổi của địa phương đang có dấu hiệu giảm năng suất, chất lượng do chăm sóc không hợp lý, nhiều diện tích cây có khung tán quá lớn gây khó khăn cho việc chăm sóc, thu hoạch. Để đảm bảo việc khai thác tối đa hiệu quả từ cây ổi, người sản xuất cần lưu ý một số kỹ thuật cơ bản.

Một số kỹ thuật cải tạo, chăm sóc vườn ổi

1. Cắt tỉa, tạo tán:

Mục đích tạo hình, tỉa tán là làm cho bộ khung cây vững chắc, tạo ra nhiều cành, nhánh hữu hiệu, tạo không gian mở giúp cho cây phát triển tối ưu. Cắt tỉa bớt các cành vô hiệu, cành sâu bệnh sẽ tạo cho vườn cây thông thoáng giúp nhà vườn dễ chăm sóc, thu hoạch, hạn chế được sâu bệnh hại. Thông qua tạo hình, tỉa tán sẽ khống chế được chiều cao, đường kính tán và mật độ phù hợp để giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt. Đặc biệt, việc cắt tỉa giúp điều chỉnh được thời vụ thu hoạch, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.

Cây muốn có năng suất thì diện tích lá phải lớn và giảm thiểu được việc các lá che lẫn nhau, muốn vậy phải kích thích cây ra chồi, lá mới và việc tạo cành, tỉa tán là cách làm không thể thiếu, tuy nhiên với mỗi loại cây, tuổi cây nên có các cách tỉa cành tạo tán phù hợp. Việc xén và tỉa cành nên thực hiện vào lúc sau khi thu hoạch quả và trước khi bón phân cho cây ổi

- Định hình tán cây: Ổi thuộc loại cây có chiều cao trung bình, cây tự nhiên có chiều cao từ 5-10m, cây có thể phân nhiều cành. Cây ổi ra hoa quả ở cành non, khi đốn tỉa cành non ra nhiều, có thể chọn vị trí cho ra hoa quả. Nếu không đốn tỉa, thân chính mọc thẳng, các cành bên không phát triển, ổi cho ít trái, vì vậy, để cây ổi cho quả tốt và thuận tiện cho thu hái quả về sau thì cần cắt tỉa tạo hình, tạo tán và khống chế chiều cao cây phù hợp. Chiều cao cây 3-4 năm tuổi nên khoảng 1,5m; 5-6 năm tuổi cao 1,6-1,7m và 7-8 năm tuổi cao 2m. Có nhiều kiểu tạo tán cho cây ổi song nên tạo tán hình chữ Y tạo điều kiện tối ưu cho cây sinh trưởng phát triển.

- Tỉa cành: Cành vượt mọc đứng, bên trong tán; cành ốm yếu, bị sâu bệnh; cành khô; cành mọc quá gần mặt đất; cành mọc đan chéo nhau; cành già không còn khả năng cho quả; cành ở ngoài tán... Mức độ tỉa cành tùy thuộc vào tình hình sinh trưởng, tuổi cây và mùa vụ để quyết định đốn đau hay cắt nhẹ, cụ thể như sau:

+ Cắt tỉa tạo hình giai đoạn kiến thiết cơ bản: Khi cây cao 45-60cm, có trên 10 tầng lá (hoặc 10 cặp lá) thì ngắt ngọn để cây phát triển cành cấp 1, mỗi cây tạo 3-4 cành cấp 1 phát triển đều theo các hướng, khi cành cấp 1 dài 45-60cm, tiến hành bấm ngọn để tạo cành cấp 2, từ mỗi cành cấp 1 để 2-3 cành cấp 2; tương tự, từ mỗi cành cấp 2 tạo 2-3 cành cấp 3, từ cành cấp 3 trở đi không khống chế số lượng cành, tuy nhiên cần cắt tỉa để loại bỏ cành sâu bệnh, cành tăm, cành mọc vào trong, mọc giao nhau, mọc hướng thắng đứng lên, rủ xuống đất hoặc cành quá dày...

+ Cắt tỉa giai đoạn thời kỳ kinh doanh:

Ổi có thể ra hoa trái quanh năm, tuy nhiên trong sản xuất để có sản lượng tập trung vào thời điểm nhất định, hạn chế sâu bệnh phá hại cũng như bán được giá cao, ổi được xử lý ra hoa đồng loạt. Trong điều kiện bình thường hoa ổi nở vào tháng 3-4 và đến tháng 6-7 cho thu hoạch. Tuy nhiên thời điểm này chất lượng quả ổi Đài Loan kém, quả có vị chua do thời tiết bị mưa nhiều, giá thấp do  cùng mùa thu hoạch với các loại hoa quả khác. Để nâng cao hiệu quả sản xuất nên điều chỉnh thời vụ thu hoạch để nâng cao chất lượng cũng như giá thành sản phẩm, thời điểm điều chỉnh thu hoạch từ tháng 9 năm trước đến tháng 3-4 năm sau.

Kỹ thuật cắt tỉa cành xử lý ra hoa cụ thể:

Với các vườn cây đã tạo được bộ khung tán ổn định, sau khi thu hoạch hết loạt quảvào tháng 2-3 dương lịch (tết Nguyên đán) cần tiến hành cắt tỉa sớm để loại bỏ hoa, quả ra đợt tháng 3-4 (có thể để quả với số lượng vừa phải để rải vụ thu hoạch), vị trí cành cắt cách vị trí năm trước 1-2 cặp lá. Thông thường sau cắt 10-15 ngày cây bắt đầu nảy mầm mới, sau khoảng 1,5-2 tháng cây phân hóa hoa (ra nụ) và cho thu hoạch sau 5-5,5 tháng (tính từ thời điểm cắt cành). Trường hợp sau cắt tỉa những cành mới có hướng thẳng đứng, các cành sau khi lộc già chưa phân hóa hoa tiến hành dùng kéo bấm bỏ phần phía ngọn chỉ để 3-5 cặp lá kép để kích thích ra hoa loạt tiếp theo và khống chế chiều cao cây, đối với cành đã ra hoa, tạo quả sau khi lá phát triển thành thục, quả đã đạt kích cỡ để bọc (2,5-3cm) tiến hành ngắt bỏ phần ngọn, chỉ để lại 2-3 cặp lá kép từ vị trí để quả. Việc cắt tỉa được tiến hành liên tục khoảng 15 ngày/lần. Với kỹ thuật trên có thể tạo ra hoa, quả liên tục, giúp cây phát triển khỏe hơn do không phải nuôi dưỡng nhiều thân lá, quả trong cùng một thời điểm.

Lưu ý:

- Không được để cây đối xứng hai cành (phải để 3-4 cành) chính tránh hiện tượng nứt đôi thân khi cây trưởng thành.

- Thường xuyên phát hiện chồi vượt, chồi mọc đâm xuyên vào phần giữa cây và cắt bỏ để không gây cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng của cây.

- Những hoa và quả nhỏ sẽ ảnh hưởng đến chất lượng trái nên cần được tỉa bỏ thường xuyên. Với những cụm hoa mọc đôi nên giữ lại một hoa, trường hợp hoa mọc ba nên giữ lại hoa nằm ở giữa và chỉ nên giữ lại 2-4 hoa trên 1 cành mang quả.

- Sau khi đậu quả thì tỉa bỏ những quả nhỏ, trái mọc sát nhau chỉ nên giữ lại 1-2 quả tốt nhất. Trong 10 tháng đầu tiên sau trồng cần tỉa bỏ nụ và quả ra lứa đầu tiên.

- Sau khi thu hoạch cần tiến hành cắt tỉa những cành mọc xà, cành tăm, cành la, cành vượt, cành mọc quá cao, cành sâu bệnh, cành mọc ở dưới tán không cho trái hoặc trái nhỏ. Sau 1 năm thu hoạch tiến hành cắt tỉa cây về vị trí của năm trước (cách 1-2 cặp lá so với năm trước), sau 3-4 năm tiến hành đốn đau để trẻ hóa cây 1 lần.

- Sau khi cắt cành xong cần kiểm tra gọt nhẵn vết cắt. Kiểm tra các vết cắt không đúng kỹ thuật để xử lý ngay, chú ý:

+ Quét sơn, vôi hoặc một loại thuốc trừ nấm cho vết cắt có đường kính > 1cm hoặc có thể dùng băng keo nilon cuốn vết cắt cành lại cho nước và sâu bệnh không tấn công vào vết thương.

+ Không tiến hành cắt tỉa trong những ngày thời tiết mưa, ẩm độ cao dễ gây nấm bệnh xâm nhiễm vào các vết cắt.

2. Chăm sóc cây ổi.

*/ Tưới nước:Ổi chịu hạn khá tốt nhưng việc tưới cho cây vào mùa nắng, mùa hạn sẽ giúp cây phát triển khỏe. Tưới nước vào lúc cây cho trái giúp tăng năng suất và kích thước trái. Lượng nước tưới và thời gian tưới thay đổi tùy theo tuổi cây và mùa trong năm. Tùy vào điều kiện tự nhiên và kinh tế từng vùng để chọn phương pháp tưới thích hợp. Chỉ nên tưới đủ ẩm theo nhu cầu sinh lý của cây.

 */ Bón phân:

- Dinh dưỡng cây ổi cần là K>N>P>S>Mg>Ca và các vi lượng khác là Mn>Fe>Zn>Cu>B.

- Bón phân cho cây ổi 1 năm tuổi (kiến thiết cơ bản):

+ Lượng bón: Tổng lượng bón cho cây trong năm là 150 gam đạm đạm urê + 200 gam supe lân +150 gam kaliclorua.

+ Cách bón: Tổng lượng phân bón trong năm được chia đều bón làm 4 lần vào các tháng 1, tháng 4, tháng 6 và tháng 8.

Bón bằng cách rác đều lên mặt gốc cây sau những trận mưa hoặc rắc đều lên hình chiếu tán cây rồi xới nhẹ cho phân bị vùi vào đất. Nên sử dụng các loại phân bón đa lượng, phân NPK tổng hợp để cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây.

- Bón phân cho cây đang cho quả (thời kỳ kinh doanh): Khống chế lượng phân bón NPK để điều chỉnh việc ra hoa, đậu quả và kiểm soát chất lượng quả. Nếu bón đạm cao quá cây sẽ không nở hoa kết quả, muốn nở hoa, kết quả phải bón bổ sung P, K.

+ Lượng bón: Lượng phân bón thời kỳ cho quả tính theo tuổi cây:

+ Cách bón: Căn cứ vào biểu hiện của cây, cách thức khai thác quả để xác định hình thức bón phân phù hợp với đặc tính sinh lý cây ổi.

- Cách bón đối với cây ổi để quả chính vụ và khai thác quả 2 vụ chính/năm, chia 4 lần bón phân/năm:

+ Lần 1: Bón sau khi cắt tỉa vào tháng 1 (chuẩn bị cho cây ra lộc xuân): 40% đạm urê + 50% supe lân + 20% kaliclorua + 100% phân hữu cơ vi sinh + 100% phân hữu cơ. Có thể thay thế phân đạm, lân, kai bằng phân NPK chuyên bón lót để tăng hiệu quả.

Rạch rãnh xung quanh hình chiếu của tán cây với chiều rộng 20-30 cm (tính từ hình chiếu tán ra phía ngoài), sâu 10-15 cm, rắc phân đều vào rãnh rồi lấp đất.

+ Lần 2: Bón vào tháng 4 (thúc hoa, quả): 20% đạm urê + 50% supe lân + 30% kaliclorua.

+ Lần 3: Bón vào tháng 6 (thúc hoa, quả): 30% đạm urê + 30% kaliclorua.

+ Lần 4: Bón vào tháng 8 (thúc quả, dưỡng cây): 10% đạm urê + 20% kaliclorua.

Đối với bón đợt 2, 3 và 4 có thể hòa phân tưới hoặc rắc trực tiếp xung quanh gốc theo hình chiếu tán vào trong gốc rồi xới nhẹ cho phân bị vùi vào đất. Bên cạnh đó, bổ sung phân bón giữa các đợt bón nếu cây có các biểu hiện thiếu dinh dưỡng.

Lưu ý: Trong giai đoạn thời tiết mưa nhiều, ẩm độ đất cao, tuyệt đối không được bón phân chuồng, đào rãnh gây ảnh hưởng đến rễ cây.

- Cách bón đối với cây ổi để quả lệch vụ và rải vụ thu hoạch liên tục:

+ Lần 1: Tương tự bón để quả chính vụ vì giai đoạn này chủ yếu chăm sóc để cung cấp dinh dưỡng cho cây phục hồi sau 1 năm cho thu hoạch.

+ Lượng phân còn lại chia đều để bón các tháng từ tháng 4 đến tháng 12. Cách bón tương tự cách bón để quả chính vụ.

*/ Phòng trừ sâu bệnh: Thường xuyên theo dõi đồng ruộng để phát hiện và phòng trừ sâu bệnh đạt hiệu quả.

3. Xử lý ra hoa, chăm sóc quả

*/ Xử lý ra hoa:

Ổi ra hoa trên các mầm bật từ nách lá, cây càng nhiều mầm nách càng nhiều quả. Có thể tác động để ổi ra hoa quanh năm hoặc điều chỉnh thời vụ bằng cách gây tổn thương cơ giới. Sau mỗi lần kết thúc thu quả cần bấm ngọn hoặc vít cành, tùy theo vị trí của cành để xác định cách bấm tỉa hay vít cành cho hợp lý; đối với cành vượt cao quá tầm với thì dùng kéo cắt hạ thấp độ cao, đối với cành vượt ngang ngoài tán nên dùng dây mềm buộc vít cong, cành bấm tỉa sẽ phát sinh các mầm mới, thêm hoa, nhiều quả. Cần kết hợp hài hòa giữ cắt tỉa với vít cành để tránh gây tổn thương cho cây, tiêu hao năng lượng của cây, yếu cây dẫn tới giảm năng suất.

*/ Chăm sóc quả:

- Để quả: Muốn chất lượng quả tốt thì không để lại nhiều quả, số lượng quả giữ lại tuỳ thuộc vào cây. Đảm bảo nguyên tắc tỉ lệ giữa lá/quả; một cành giữ 1-2 quả, giữ lại quả hướng xuống dưới; có cành giữ lại quả, có cành không để quả; cành vụ trước cho quả thì vụ sau không đê lại quả và ngược lại.

- Bọc quả: Khi quả có đường kính khoảng 2,5-3 cm tiến hành bao quả. Trước khi tiến hành bọc quả 2-3 ngày tiến hành xử lý phung phòng sâu bệnh trước khi bao quả.

4. Thu hoạch

Thu hoạch đúng độ chín: Khi vỏ quả chuyển từ màu xanh chuyển sang màu xanh vàng; quả đang cứng rắn, chuyển sang giòn, mềm, cùi có vị thơm.

Nên thu hái quả vào những ngày trời nắng ráo, vào buổi sáng hoặc buổi chiều, tránh thu hái vào giữa trưa khi trời quá nóng. Quá thu hoạch xong cần để nơi râm mát để đưa đến nơi tiêu thu hoặc bảo quản.

Dùng kéo cắt quả. Không nên dùng tay bẻ, tránh tình trạng làm xước cành, ảnh hưởng đến các đợt lộc và khả năng ra quả tiếp theo./.

Minh Trí - TTKN Quảng Ninh