Chăn nuôi gia cầm với số lượng lớn nên số cơ sở sản xuất kinh doanh thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y trên địa bàn Thành phố hiện cũng rất lớn, với 1063 cơ sở trong đó 26 cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi hỗn hợp và thức ăn bổ sung, 1.037 cơ sở kinh doanh thức ăn hỗn hợp và thức ăn đậm đặc cho động vật trong đó có gia cầm; 692 cơ sở buôn bán thuốc thú y. Trên địa bàn Thành phố có chợ đầu mối kinh doanh gia cầm sống lớn nhất ở các tỉnh phía Bắc đó là chợ Hà Vĩ (Thường Tín) hàng ngày có mức tiêu thụ khoảng 25 - 30 ngàn con gia cầm thịt lưu thông tại chợ; chợ đầu mối Bắc Thăng Long (Hải Bối - Đông Anh) tiêu thụ khoảng 3- 5 ngàn con/ngày. Ngoài ra tại các chợ truyền thống (kể cả chợ cóc, chợ tạm) đều có gia cầm giống, gia cầm thịt tiêu thụ hàng ngày. Bên cạnh đó thời tiết khí hậu từ đầu năm đến nay diễn biến phức tạp, bệnh cúm gia cầm đã xuất hiện ở một số nơi nên nguy cơ bùng phát dịch bệnh cũng là rất cao.

       Đối với bệnh Cúm gia cầm, từ đầu năm 2021 đến đầu tháng 8/2021 đã xảy ra tại 35 hộ thuộc 18 xã, 10 huyện (Gia Lâm, Hoài Đức, Phú Xuyên, Đan Phượng, Phúc Thọ, Ba Vì, Mê Linh, Chương Mỹ, Thường Tín và Quốc Oai), tổng số gia cầm tiêu hủy là 69.767 con. Khi xảy ra các ổ dịch chính quyền và ngành chuyên môn đã thực hiện nghiêm các giải pháp ngăn chặn và khống chế nên không để dịch phát sinh trên diện rộng.

Bệnh Cúm A/H5N8, thời gian qua đã xuất hiện ở một số tỉnh, thành trong cả nước (Quảng Ninh, Hòa Bình, Cao Bằng …). Trong tháng 7/2021 đã phát sinh 02 hộ tại huyện Ba Vì (xã Cẩm Lĩnh, Ba Trại). Tổng số gia cầm tiêu hủy 2.528 con gà. Hiện tại 02 ổ dịch này chưa qua 21 ngày vẫn được tiếp tục theo dõi, giám sát và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch bệnh.

Bệnh Cúm A/H5N8 là bệnh truyền nhiễm ở gia cầm (bao gồm cả gia cầm nuôi, chim yến và chim hoang dã) và động vật có vú (gồm một số loài gia súc, các loài động vật hoang dã và người). Gà thường bị mắc bệnh Cúm gia cầm trầm trọng, tỷ lệ chết có thể lên đến 100%; vịt thường mang mầm bệnh, có thể có hoặc không có triệu chứng lâm sàng và là nguồn chủ yếu gieo rắc mầm bệnh ra môi trường.

Nguồn bệnh Cúm A/H5N8, vi rút có trong hầu hết các cơ quan nội tạng của động vật mắc bệnh, trong phân, dịch tiết như nước mũi, nước bọt, dịch tiết của con vật mắc bệnh. Các loài chim di trú, thủy cầm hoang dã có thể mang vi rút cúm gia cầm và là nguồn lây lan dịch bệnh chủ yếu cho gia cầm nuôi. Đường truyền lây, vi rút nhân lên trong đường hô hấp và đường tiêu hoá, sau đó được bài thải qua phân, nước mũi, nước bọt, dịch tiết. Thời kỳ lây truyền thường trong vòng từ 3 đến 5 ngày, có khi kéo dài đến 7 ngày kể từ khi có triệu chứng của bệnh. Sự truyền lây bệnh được thực hiện theo 2 phương thức là trực tiếp và gián tiếp. Lây trực tiếp do gia cầm mẫn cảm tiếp xúc với gia cầm mắc bệnh cúm hoặc động vật mắc bệnh, động vật mang trùng vi rút cúm, từ đó vi rút cúm xâm nhập vào cơ thể thông qua các chất bài tiết từ đường hô hấp hoặc qua phân, thức ăn và nước uống bị nhiễm vi rút cúm. Lây gián tiếp qua những dụng cụ chăn nuôi, thức ăn, nước uống, lồng nhốt, quần áo, phương tiện vận chuyển bị nhiễm phân, dịch tiết có chứa vi rút cúm của động vật mắc bệnh bài thải ra.

Về triệu chứng, bệnh tích, gà mắc bệnh Cúm A/H5N8 có thời gian ủ bệnh ngắn, thường từ 01 - 03 ngày, con vật mắc bệnh thường bị chết đột ngột, có thể không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% tổng đàn trong vòng vài ngày; gia cầm đi không bình thường, loạng choạng, lắc đầu, run rẩy, mệt mỏi, nằm tụ tập từng đám; có các biểu hiện ở đường hô hấp như ho, khó thở, sổ mũi, chảy nước mũi, hắt  hơi, thở khò khè, viêm xoang, sưng viêm mí mắt, chảy nhiều nước mắt, nhiều con sưng khớp; sưng phù đầu và mặt, sưng mí mắt, mào tím tái; xuất huyết dưới da, đặc biệt ở những chỗ da không có lông; tiêu chảy, phân loãng màu trắng hoặc trắng xanh, năng suất trứng giảm rõ rệt ở những con gia cầm đang đẻ, có trường hợp đẻ trứng không có vỏ. Bệnh tích đặc trưng, chân xuất huyết, khí quản xuất huyết, đọng nhiều dịch rỉ viêm, túi khí dày đục, có ổ cazein, phổi viêm xuất huyết; dạ dày tuyến xuất huyết, manh tràng, ruột non xuất huyết, hậu môn xuất huyết, gan, lách, thận sưng hoặc xuất huyết; màng bao tim, cơ tim xuất huyết; tim nhão, bao tim chứa nhiều dịch thẩm xuất màu vàng; buồng trứng, dịch hoàn xuất huyết; màng não xung huyết.

Ngay sau khi bệnh xảy ra, chính quyền địa phương và ngành chuyên môn đã tập trung chỉ đạo thực hiện các biện pháp tại các khu vực xảy ra ổ dịch:

Tổ chức tiêu hủy ngay số gia cầm trong hộ chăn nuôi khi có kết quả dương tính với Cúm A/H5N8. Việc tiêu hủy thực hiện theo đúng quy định về hố tiêu hủy, vận chuyển gia cầm đến hố tiêu hủy, sử dụng hóa chất, thuốc sát trùng, vôi bột trong tiêu hủy, khử trùng toàn bộ khu vực chuồng nuôi và khu vực xung quanh hộ chăn nuôi. Ngăn chặn việc vận chuyển lưu thông gia cầm toàn bộ khu vực xã đã có ổ dịch. Tổ chức khử trùng tiêu độc toàn thôn và xã có hộ chăn nuôi xảy ra bệnh cúm, đặc biệt các chủ hộ có gia cầm chăn nuôi khu vực xung quanh, khu vực bãi rác, cống rãnh thoát nước thải. Đồng thời tổ chức tổng tẩy uế môi trường trên địa bàn toàn huyện để khống chế, ngăn chặn mầm bệnh phát sinh.

Tổ chức tiêm phòng vắc xin Cúm gia cầm cho đàn gia cầm hiện có tại các xã có ổ dịch để tạo miễn dịch chủ động, hạn chế bệnh kế phát và có tác dụng đối với bệnh Cúm gia cầm. Làm tốt công tác tuyên truyền để người dân chủ động tham gia, áp dụng các biện pháp phòng chống như phun tiêu độc, không bán chạy gia cầm, khai báo kịp thời khi thấy gia cầm có biểu hiện không bình thường, tổ chức tiêm phòng cho đàn gia cầm. Do làm tốt các giải pháp khống chế dịch bệnh nên đến nay không phát sinh

Nhận định và dự báo tình hình dịch bệnh Cúm A/H5N8 trong thời gian tới:

Trên thế giới, trong thời gian qua, bệnh Cúm A/H5N8 đã lây lan nhanh từ nước này qua nước khác, đặc biệt là bệnh xuất hiện tại các quốc gia láng giềng với nước ta, nên nguy cơ dịch bệnh lây lan sang Việt Nam là rất cao. Các loài chim hoang dã có thể nhiễm vi rút Cúm A/H5N8, di chuyển từ nước ngoài vào Việt Nam làm lây lan dịch bệnh. Việc buôn bán, vận chuyển, tiêu thụ gia cầm và sản phẩm gia cầm trên địa bàn Thành phố hiện nay là rất lớn, đặc biệt tại chợ Hà Vĩ (Thường Tín) từ các tỉnh, thành vận chuyển về nên nguy cơ bùng phát dịch Cúm gia cầm nói chung, Cúm A/H5N8 là rất cao.

Các giải pháp phòng chống Cúm gia cầm và Cúm A/H5N8 trong thời gian tới trên địa bàn Thành phố:

1. Về chỉ đạo, Thành phố đã có văn bản chỉ đạo tất các quận, huyện, thị xã thực hiện nhiêm vụ kép vừa phòng chống dịch bệnh vừa tập trung chỉ đạo phòng chống dịch bệnh gia súc, gia cầm. Thực hiện tốt các biện pháp kỹ thuật theo hướng dẫn, khuyến cáo của cơ quan chuyên môn. Tăng cường kiểm tra việc vận chuyển lưu thông, đặc biệt việc vận chuyển lưu thông gia cầm về chợ Hà Vĩ (Thường Tín), các chốt kiểm dịch tại các đầu mối giao thông. Xử lý nghiêm các vi phạm trong việc vận chuyển lưu thông, không chấp hành các biện pháp kỹ thuật, không khai báo chăn nuôi, không khai báo dịch bệnh gia súc, gia cầm.
2. Thực hiện tốt việc giám sát dịch bệnh, đặc biệt tại các khu vực có chăn nuôi gia cầm lớn (huyện Ba Vì, Chương Mỹ, Thanh Oai, Phú Xuyên, Ứng Hòa, Sóc Sơn, Đông Anh …). Phát hiện kịp thời các ổ dịch để có biện pháp khống chế ngay không để phát sinh. Mạng lưới thú y cơ sở là lực lượng quan trọng để hàng ngày thực hiện nhiệm vụ này, trường hợp phát hiện, hộ dân báo có dịch trên đàn vật nuôi phải thực thi nhiệm vụ ngay (kể cả trong thời gian giãn cách xã hội do dịch Covid-19) để xử lý không để dịch lây lan rộng.
3. Tổ chức tổng tẩy uế môi trường toàn Thành phố, trong đó tập trung cao độ ở các huyện có chăn nuôi gia cầm lớn, các khu vực lây nhiễm cao, các bãi rác, chợ có kinh doanh động vật và sản phẩm động vật. Phối hợp với ngành Y tế của các địa phương để tổ chức tổng tẩy uế môi trường, kể cả các khu vực phải phong tỏa nhưng các hộ vẫn có chăn nuôi gia súc, gia cầm. Tùy tình hình thực tế tại cơ sở để triển khai việc phun thuốc sát trùng, vệ sinh tiêu độc đảm bảo có hiệu quả.
4. Tổ chức tiêm phòng vắc xin cúm gia cầm cho toàn đàn gia cầm sinh sản, khuyến cáo để người dân thực hiện tiêm phòng cho đàn gia cầm thương phẩm tạo miễn dịch chủ động.
5. Thực hiện tốt việc kiểm soát vận chuyển lưu thông động vật và sản phẩm động vật, nhất là tăng cường hoạt động tại các chốt kiểm dịch đầu mối giao thông kiểm soát lượng gia cầm ra, vào Thành phố tại các chợ đầu mối Hà Vĩ (Thường Tín), Hải Bối (Đông Anh). Tăng cường công tác kiểm soát hoạt động giết mổ, nhất là tại các cơ sở giết mổ gia cầm.
6. Tăng cường công tác tuyên truyền để người dân chủ động phòng chống dịch bệnh ngay tại hộ, một giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả, bởi hơn lúc nào hết kể cả thời gian phải giãn cách xã hội, người chăn nuôi vẫn là chủ thể thực hiện biện pháp kỹ thuật ngay tại chuồng nuôi để không để dịch xảy ra. Những biện pháp cụ thể là chăm sóc nuôi dưỡng tốt, tiêm phòng đầy đủ, định kỳ tổng tẩy uế môi trường, phát hiện và khai báo kịp thời khi thấy gia cầm không bình thường để có biện pháp khống chế, ngăn chặn./.

Nguyễn Ngọc Sơn